ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Τι είναι η "αυτοαξιολόγηση" της σχολικής μονάδας;

Η αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας είναι μια συλλογική διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργίας της και του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου. Διενεργείται από τα μέλη της, δηλαδή τους εκπαιδευτικούς του Συλλόγου Διδασκόντων με την ευθύνη του Διευθυντή. Βασικά στοιχεία της διαδικασίας αποτελούν η συλλογή και εξέταση των δεδομένων που τεκμηριώνουν το έργο του σχολείου ώστε να αναδειχθούν τα σημεία υπεροχής, οι αδυναμίες του και οι τομείς που χρειάζεται να βελτιωθούν με την ανάληψη σχεδιασμένης δράσης.

2. Ποιος είναι ο σκοπός της ΑΕΕ στη σχολική μονάδα;

Βασικός σκοπός της ΑΕΕ είναι η βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας. Παράλληλα, επιδιώκει να διαμορφώσει "κουλτούρα αξιολόγησης" στα σχολεία, η οποία να στηρίζεται στην παραγωγή και αξιοποίηση εκπαιδευτικών τεκμηρίων από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, και συνδέεται με την εισαγωγή, την προώθηση και την εδραίωση ενός "πολιτισμού εμπιστοσύνης", ο οποίος βασίζεται στην ανάπτυξη σχέσεων ευθύνης και συνεργασίας στο σχολείο και στην εκπαιδευτική κοινότητα.

3. Οι διαδικασίες της ΑΕΕ είναι ίδιες στα σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης;

Οι διαδικασίες που προτείνονται είναι κοινές για όλους τους τύπους σχολείων και όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Οι επιμέρους απαιτήσεις της εφαρμογής της ΑΕΕ ωστόσο μπορούν να προσαρμόζονται στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε σχολείου, όπως για παράδειγμα η διαμόρφωση ομάδων εργασίας ή το εύρος της Συστηματικής Διερεύνησης, που θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη, μεταξύ άλλων, τον αριθμό των μελών του Συλλόγου Διδασκόντων.

4. Ποια είναι η σημασία της διαβούλευσης στο πλαίσιο των διαδικασιών της ΑΕΕ;

Βασικό χαρακτηριστικό των διαδικασιών της αυτοαξιολόγησης στο σχολείο είναι η διαβούλευση, η οποία βασίζεται στην οργανωμένη συζήτηση των μελών της σχολικής κοινότητας σχετικά με το παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο. Τα μέλη της σχολικής κοινότητας – σε ομάδες ή σε ολομέλεια - συνέρχονται σε συνεδρίες, καταθέτουν τις απόψεις τους και καταγράφουν τις εκτιμήσεις τους για την κατάσταση και τη λειτουργία του σχολείου σε κάθε έναν από τους τομείς του εκπαιδευτικού έργου με βάση τα στοιχεία που είναι άμεσα διαθέσιμα στη σχολική μονάδα (από το αρχείο της, από στατιστικά δεδομένα κ.λπ.). Γίνεται σύνθεση συμπερασμάτων, καταγράφεται η ενιαία θέση των μελών της σχολικής κοινότητας (π.χ. για τη γενική εικόνα του σχολείου ή την ετήσια έκθεση αξιολόγησης) και επισημαίνονται ιδιαίτερα τα σημεία υπεροχής και τις αδυναμίες του σχολείου. Η αξία της διαδικασίας έγκειται στην ποιότητα του διαλόγου, στην παρουσίαση και την αξιοποίηση των διαθέσιμων στοιχείων καθώς και στη χρήση των τεκμηριωμένων επιχειρημάτων.

5. Πότε αρχίζουν και πότε ολοκληρώνονται οι διαδικασίες της ΑΕΕ σε μια σχολική μονάδα;

Οι διαδικασίες της ΑΕΕ αρχίζουν με τον Ετήσιο Προγραμματισμό του σχολείου στην αρχή του σχολικού έτους (Σεπτέμβριος) και ολοκληρώνονται με την Ετήσια Έκθεση στο τέλος της σχολικής χρονιάς (Ιούνιος).

6. Ποιοι είναι οι δύο κύκλοι της ΑΕΕ;

Οι διαδικασίες της ΑΕΕ υλοποιούνται σε δύο παράλληλους κύκλους: τον κύκλο της ετήσιας λειτουργίας της σχολικής μονάδας και τον κύκλο των Σχεδίων Δράσης. Ο κύκλος της ετήσιας λειτουργίας ξεκινά με τον Ετήσιο Προγραμματισμό στην αρχή του σχολικού έτους, συνεχίζεται με την ανάπτυξη όλων των δραστηριοτήτων του σχολικού προγράμματος (εφαρμογή, παρακολούθηση, ενδιάμεση αξιολόγηση, ανατροφοδότηση) και ολοκληρώνεται στο τέλος του σχολικού έτους με την Ετήσια Έκθεση αξιολόγησης της σχολικής μονάδας, τα αποτελέσματα της οποίας αξιοποιούνται στον προγραμματισμό και τον σχεδιασμό της επόμενης σχολικής χρονιάς. Οι κύκλοι των Σχεδίων Δράσης εντάσσονται στους ετήσιους κύκλους λειτουργίας του σχολείου, είναι συνεχείς και επαναλαμβανόμενοι και η διάρκειά τους ορίζεται από το σχολείο (μπορεί να είναι μικρότερη ή να υπερβαίνει το σχολικό έτος) ανάλογα με τις απαιτήσεις του Σχεδίου Δράσης και τις ιδιαιτερότητες της σχολικής μονάδας.

7. Τι περιλαμβάνει ο Ετήσιος Προγραμματισμός του εκπαιδευτικού έργου;

Ο Ετήσιος Προγραμματισμός αποτελεί βασική λειτουργία της οργάνωσης και της διοίκησης της σχολικής μονάδας και περιλαμβάνει τον καθορισμό των στόχων του σχολείου, καθώς και των κατάλληλων μέσων για την επίτευξή τους. Ο λειτουργικός προγραμματισμός αποτελεί μια δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε ετήσια βάση και αφορά στις καθημερινές και άμεσες λειτουργίες της σχολικής μονάδας. Η διαδικασία του ετήσιου προγραμματισμού πραγματοποιείται στην αρχή της σχολικής χρονιάς, βασίζεται στα αποτελέσματα της Ετήσιας Έκθεσης αξιολόγησης του προηγούμενου έτους και λαμβάνει υπόψη τις νέες συνθήκες λειτουργίας ή τις ενδεχόμενες αλλαγές που έχουν επέλθει στο σχολείο, ώστε να διασφαλίζεται η συνοχή και η συνέχεια στη λειτουργία της σχολικής μονάδας. Η Διεύθυνση και ο Σύλλογος Διδασκόντων προγραμματίζουν τις επιμέρους δραστηριότητες, τόσο στο πλαίσιο της υλοποίησης του σχολικού προγράμματος στο επίπεδο της σχολικής μονάδας, όσο και στο επίπεδο τάξεων και τμημάτων, και καθορίζουν διαδικασίες παρακολούθησης και ανατροφοδότησης. Παράλληλα, εστιάζουν στην επίλυση των προβλημάτων και των αδυναμιών για τη βελτίωση της λειτουργίας της σχολικής μονάδας και ιεραρχούν τις προτεραιότητες με σκοπό την ανάπτυξη σχεδίων δράσης για τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου στο σχολείο.

8. Τι είναι η Ετήσια Έκθεση αξιολόγησης του σχολείου και σε ποιον υποβάλλεται;

Η Ετήσια Έκθεση Αξιολόγησης του σχολείου αποτυπώνει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου στο τέλος του σχολικού έτους. Στην έκθεση αυτή αποτιμάται το σύνολο του εκπαιδευτικού έργου σε όλους τους δείκτες ποιότητας με βάση το πλαίσιο της ΑΕΕ και καταγράφεται η πρόοδος ή/και τα αποτελέσματα των Σχεδίων Δράσης που υλοποιήθηκαν. Η συμπλήρωσή της είναι το αποτέλεσμα συλλογικής διαδικασίας που πραγματοποιείται με ευθύνη του Διευθυντή της σχολικής μονάδας σε συνεργασία με το Σύλλογο Διδασκόντων, αφού ληφθούν υπόψη τα τεκμήρια του σχολείου (αρχεία, πηγές, ερευνητικά δεδομένα που παρήχθησαν κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, ατομικοί φάκελοι/portfolio των εκπαιδευτικών κ.λπ.). Η Ετήσια Έκθεση αξιολόγησης παραμένει στο σχολείο και αποτελεί τη βάση στην οποία θα στηριχθεί ο προγραμματισμός του επόμενου σχολικού έτους. Στοιχεία από την Ετήσια Έκθεση αναρτώνται στην ιστοσελίδα του σχολείου και καταγράφονται στο Δίκτυο πληροφόρησης της ΑΕΕ.

9. Τι είναι η Γενική Εκτίμηση της εικόνας του σχολείου;

Η Γενική Εκτίμηση είναι μια συλλογική διαδικασία που πραγματοποιείται άπαξ στην αρχή της πρώτης χρονιάς της εφαρμογής του θεσμού της ΑΕΕ από το Σύλλογο των Διδασκόντων με σκοπό τη διατύπωση μιας πρώτης εκτίμησης σχετικά με την οργάνωση και τη λειτουργία του σχολείου στο σύνολο των τομέων και των δεικτών που συνθέτουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου. Με τη διαδικασία αυτή, οι σχολικές μονάδες επισημαίνουν τις αδυναμίες και τα αξιόλογα επιτεύγματα του σχολείου, δίνοντας τη δυνατότητα στα μέλη της σχολικής κοινότητας να αποκτήσουν μια συνολική εικόνα της κατάστασης του σχολείου και να αναδείξουν τις περιοχές που κατά προτεραιότητα πρέπει να διερευνήσουν συστηματικότερα.

10. Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να επαναληφθεί η Γενική Εκτίμηση της εικόνας του σχολείου;

Η διαδικασία της Γενικής Εκτίμησης μπορεί να επαναλαμβάνεται όταν ο Σύλλογος Διδασκόντων κρίνει ότι έχει λόγους να επανεκτιμήσει την κατάσταση, όπως για παράδειγμα, όταν θεωρεί ότι η Ετήσια Έκθεση του προηγούμενου έτους δεν αντικατοπτρίζει την εικόνα του σχολείου τη δεδομένη σχολική χρονιά λόγω σημαντικών αλλαγών στη σύνθεση του ανθρώπινου δυναμικού κ.λπ.

11. Ποιοι συμμετέχουν στις διαδικασίες της ΑΕΕ;

Η υλοποίηση της ΑΕΕ βασίζεται στην ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων επικοινωνίας, συνεργασίας και ανατροφοδότησης μεταξύ όλων των παραγόντων της εκπαιδευτικής κοινότητας. Την ευθύνη εφαρμογής της αξιολόγησης έχουν ο Διευθυντής και ο Σύλλογος Διδασκόντων του σχολείου, ενώ οι διαδικασίες υλοποιούνται από την ολομέλεια των εκπαιδευτικών, αν πρόκειται για ολιγοθέσιο σχολείο, ή και σε επιμέρους ομάδες εργασίας, ανάλογα με τον αριθμό των μελών του Συλλόγου Διδασκόντων. Στις διαδικασίες δύνανται να συμμετέχουν και εκπρόσωποι των μαθητών και των γονέων, οι οποίοι επιλέγονται από τα αντίστοιχα συλλογικά τους όργανα με κριτήριο το ενδιαφέρον, την ικανότητα και τη δέσμευσή τους για ουσιαστική συμμετοχή στη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης. Η τελική απόφαση για τη συμμετοχή των μαθητών και των γονέων εξαρτάται από το Σύλλογο Διδασκόντων. Ωστόσο, συνιστάται η εμπλοκή τους στις διαδικασίες, προκειμένου η εκτίμηση για την εικόνα του σχολείου να είναι πιο σύνθετη και έγκυρη, και τα αποτελέσματα της συστηματικής διερεύνησης πιο αντιπροσωπευτικά. Για τους ίδιους λόγους συνιστάται και η εμπλοκή όλων των μελών της σχολικής κοινότητας στον σχεδιασμό και την υλοποίηση Σχεδίων Δράσης.

12. Ποιος είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών και των ομάδων εργασίας στη διαδικασία της ΑΕΕ;

Συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις διαδικασίες και τις φάσεις της αυτοαξιολόγησης, ενεργούν ως συντονιστές ή και ως μέλη των ομάδων εργασίας, εισηγούνται στην ολομέλεια του Συλλόγου, συναποφασίζουν για τις προτεραιότητες του σχολείου. Ο Σύλλογος Διδασκόντων της σχολικής μονάδας αποφασίζει για τη σύσταση ομάδων εργασίας. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να αποφασιστεί η εργασία των συμμετεχόντων σε επίπεδο ολομέλειας, ειδικά σε ολιγομελείς Συλλόγους, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις ενδείκνυται η σύσταση ομάδων εργασίας για εξοικονόμηση χρόνου και καλύτερα αποτελέσματα, ειδικά σε πολυπληθείς Συλλόγους. Οι ομάδες εργασίας αναλαμβάνουν την υλοποίηση δράσεων που έχει εγκρίνει ο Σύλλογος Διδασκόντων, ενημερώνουν κατά τα προβλεπόμενα την ολομέλεια του Συλλόγου Διδασκόντων για την πορεία των εργασιών, συνεργάζονται με εκπαιδευτικούς φορείς και με το Σύλλογο Γονέων, ανάλογα με τις ανάγκες του σχεδίου δράσης, παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της δράσης και εισηγούνται μέτρα για την βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου στον τομέα που εργάστηκαν.

13. Πώς αξιοποιούνται οι ομάδες εργασίας κατά τις διαδικασίες της ΑΕΕ;

Οι ομάδες εργασίας μπορούν να διευκολύνουν σημαντικά τις διαδικασίες και τη διαπραγμάτευση καθώς και την καλύτερη μελέτη και επεξεργασία των τεκμηρίων μειώνοντας τον χρόνο των συνεδριάσεων της ολομέλειας και παρέχοντας καλύτερα τεκμηριωμένα επιχειρήματα στη διαβούλευση του Συλλόγου Διδασκόντων.

14. Ποιος είναι ο ρόλος του Διευθυντή στη διαδικασία της ΑΕΕ;

Τη γενική ευθύνη για την οργάνωση, την υποστήριξη και τον συντονισμό της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας έχει ο Διευθυντής του σχολείου. Ορίζει τις ημερομηνίες για τις συνεδρίες της ολομέλειας, συντονίζει τη συζήτηση σ’ αυτές, μετέχει στην κάθε ομάδα για την επιλογή των συντονιστών και των πρακτικογράφων, υποστηρίζει την απρόσκοπτη εργασία των επιμέρους ομάδων, παρέχει όποιες διευκολύνσεις χρειάζονται οι συμμετέχοντες για την ανάπτυξη της διαδικασίας (π.χ. πρόσβαση στα αρχεία του σχολείου), συμβάλλει στη διαμόρφωση θετικού κλίματος και ορίζει το πλαίσιο εργασίας που διευκολύνει την εποικοδομητική επικοινωνία των συμμετεχόντων.

15. Ποιος είναι ο ρόλος του Σχολικού Συμβούλου στη διαδικασία της ΑΕΕ;

Ο Σχολικός Σύμβουλος που έχει την παιδαγωγική ευθύνη για το σχολείο παρακολουθεί και παρεμβαίνει συμβουλευτικά, όπου χρειάζεται. Έχει την ευθύνη για την επιστημονική και παιδαγωγική καθοδήγηση των εκπαιδευτικών και συνεργάζεται με τον Διευθυντή του σχολείου και το Σύλλογο Διδασκόντων. Ο Σχολικός Σύμβουλος συμμετέχει, εφόσον του ζητηθεί, στην ολομέλεια του σχολείου και δίνει τις αναγκαίες για την υλοποίηση της αυτοαξιολόγησης οδηγίες. Ένας Σχολικός Σύμβουλος, μπορεί να είναι «κριτικός φίλος» σε σχολείο της περιφέρειάς του αλλά και άλλης, εφόσον κριθεί από τη σχολική μονάδα ότι η συμβολή του στην εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης είναι σημαντική. Δεν συνίσταται ωστόσο ο Σχολικός Σύμβουλος να έχει τον ρόλο «κριτικού φίλου» σε σχολεία της παιδαγωγικής του ευθύνης.

16. Τι είναι ο «κριτικός φίλος»;

Ο «κριτικός φίλος» είναι ένα άτομο που δεν έχει άμεση σχέση με τη σχολική μονάδα. Μπορεί να είναι, για παράδειγμα πανεπιστημιακός καθηγητής, Σχολικός Σύμβουλος άλλης περιφέρειας, ειδικός επιστήμονας κτλ. Σε κάθε περίπτωση είναι άτομο που διαθέτει αυξημένη γνώση και εμπειρία στα υπό διερεύνηση θέματα, ώστε να είναι σε θέση να λειτουργεί υποστηρικτικά στο εκπαιδευτικό έργο, ασκώντας εποικοδομητική κριτική και διατηρώντας φιλική στάση απέναντι στη σχολική μονάδα. Ο «κριτικός φίλος» οργανώνει, εμψυχώνει, υποστηρίζει, προσφέρει υλικό, μεθόδους και πληροφορίες, θέτει ερωτήματα, μεσολαβεί, αμφισβητεί, παροτρύνει, ανατροφοδοτεί και εμπλουτίζει το έργο της μονάδας που αυτοαξιολογείται. Η ολομέλεια αποφασίζει με συνεδρίαση για τη συμμετοχή του «κριτικού φίλου» στη διαδικασία αυτοαξιολόγησης, αλλά και για την υιοθέτηση ή όχι των προτάσεων που διατυπώνει.

17. Πώς αξιοποιείται το προτεινόμενο υλικό της ΑΕΕ;

Το υλικό της ΑΕΕ έχει σαν στόχο την αποσαφήνιση των διαδικασιών και τη διευκόλυνση των επιμέρους σταδίων υλοποίησης του έργου (Γενική Εκτίμηση της εικόνας του σχολείου, Συστηματική Διερεύνηση δεικτών, αξιολόγηση δραστηριοτήτων, σχεδιασμός και εφαρμογή Σχεδίων Δράσης). Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να κατανοήσουν την φιλοσοφία της ΑΕΕ, να αναπτύξουν ποικίλες διαδικασίες και να χρησιμοποιήσουν διάφορα μεθοδολογικά εργαλεία, αξιοποιώντας τις οδηγίες που παρέχονται στους ειδικά σχεδιασμένους τόμους: Tόμος Ι: Βασικό Πλαίσιο Τόμος ΙΙ: Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός και Διαδικασίες Αξιολόγησης Τόμος ΙΙΙ: Μεθοδολογία και Εργαλεία Διερεύνησης Τόμος IV: Σχέδια Δράσης: Πλαίσιο Ανάπτυξης και Παραδείγματα Τόμος V: Σχέδια Εκθέσεων Αξιολόγησης

18. Ποια μέθοδος διερεύνησης εφαρμόζεται για τη Γενική Εκτίμηση της εικόνας του σχολείου;

Η Έκθεση της Γενικής Εκτίμησης της εικόνας του σχολείου βασίζεται στην οργανωμένη συζήτηση των συμμετεχόντων σχετικά με το παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο στο σχολείο. Η ολομέλεια ή τα μέλη των ομάδων εργασίας παραθέτουν τις απόψεις τους για κάθε τομέα του εκπαιδευτικού έργου και καταγράφονται οι αιτιολογημένες απόψεις των συμμετεχόντων. Απαραίτητη είναι στο πλαίσιο αυτό η αξιοποίηση των διαθέσιμων στη σχολική μονάδα στοιχείων για την πληρέστερη τεκμηρίωση της έκθεσης. Σε κάθε περίπτωση, στόχος είναι η διατύπωση θέσεων για κάθε τομέα του εκπαιδευτικού έργου, μετά από διάλογο και διαπραγμάτευση που θα βασίζεται στην αξιοποίηση των εκπαιδευτικών τεκμηρίων του σχολείου και θα έχει την αποδοχή όλων των συμμετεχόντων και όχι η στατιστική επεξεργασία των απαντήσεων των εκπαιδευτικών.

19. Τι είναι η Συστηματική Διερεύνηση δεικτών;

Η Συστηματική Διερεύνηση δεικτών συνδέεται με την εισαγωγή και την εφαρμογή της έρευνας δράσης στο σχολείο. Κατά την πρώτη εφαρμογή της ΑΕΕ στα σχολεία, η Συστηματική Διερεύνηση επιλεγμένων δεικτών του εκπαιδευτικού έργου διεξάγεται στο πρώτο τετράμηνο του σχολικού έτους, αμέσως μετά τη διαδικασία της Γενικής Εκτίμησης, ώστε να αποκτήσει το σχολείο εγκυρότερη γνώση σχετικά με έναν επιλεγμένο δείκτη και να επιλέξει τα κατάλληλα Σχέδια Δράσης που θα συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου.

20. Κάθε πότε πρέπει να γίνεται η Συστηματική Διερεύνηση δεικτών;

Μετά την ολοκλήρωση του πρώτου έτους της εφαρμογής του θεσμού, ο Σύλλογος Διδασκόντων μπορεί να αξιοποιεί τη διαδικασία της Συστηματικής Διερεύνησης κάθε φορά που το κρίνει απαραίτητο, για να σχεδιάσει και να προγραμματίσει μια δράση βελτίωσης του εκπαιδευτικού έργου ή γενικότερα της λειτουργίας του σχολείου.

21. Πόσους και ποιους δείκτες πρέπει να μελετήσουμε στη Συστηματική Διερεύνηση;

Η επιλογή των προς διερεύνηση δεικτών βασίζεται, είτε στις ιδιαίτερες ανάγκες του σχολείου, είτε σε περιφερειακές ή εθνικές προτεραιότητες. Δεν είναι απαραίτητο να διερευνηθούν όλοι οι δείκτες ενός πεδίου. Καλό είναι να περιορίζεται ο αριθμός τους με σκοπό τη βαθύτερη και αποτελεσματικότερη διερεύνησή τους, λαμβάνοντας υπόψη τον φόρτο εργασίας σε σχέση με τον αριθμό των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών, τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης διερεύνησης, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του σχολείου κ.ά.

22. Ποιές μέθοδοι και εργαλεία διερεύνησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη «Συστηματική Διερεύνηση»;

Στους Τόμους ΙΙ: «Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός και Διαδικασίες Αξιολόγησης» και ΙΙΙ: «Μεθοδολογία και Εργαλεία Διερεύνησης» παρέχονται ενδεικτικές μέθοδοι και εργαλεία διερεύνησης των δεικτών. Κάθε σχολική μονάδα μπορεί, ωστόσο, να σχεδιάσει τη δική της προσέγγιση και να κατασκευάσει ή να αξιοποιήσει τα εργαλεία που κρίνει ότι θα αποτυπώσουν αποτελεσματικά την εικόνα της. Ενδεικτικά παραδείγματα εργαλείων μπορούν επίσης να αναζητηθούν στην αντίστοιχη ενότητα του Παρατηρητηρίου της ΑΕΕ, αλλά και στην ενότητα «Καλές Πρακτικές», όπου παρουσιάζονται οι διαδικασίες και τα εργαλεία που έχουν εκπονήσει σχολεία κατά την πιλοτική εφαρμογή του έργου.

23. Μπορούμε να διαμορφώσουμε επιπλέον κριτήρια σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες του σχολείου μας;

Τα κριτήρια για την αποτίμηση των δεικτών ποιότητας που αναφέρονται στο υλικό της ΑΕΕ είναι ενδεικτικά. Η κάθε σχολική μονάδα, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της, μπορεί να τροποποιήσει τα κριτήρια, να αφαιρέσει ή και να προσθέσει αυτά που κατά την εκτίμησή της αποτυπώνουν πληρέστερα την εικόνα της.

24. Πώς συνδέονται τα Σχέδια Δράσης με την Ιεράρχηση Προτεραιοτήτων;

Η επιλογή, ο σχεδιασμός και η προετοιμασία των Σχεδίων Δράσης για τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου αποτελεί διαδικασία που στηρίζεται στην υλοποίηση της έρευνας δράσης στο σχολείο. Πρέπει να έχει προηγηθεί η έρευνα δράση (Συστηματική Διερεύνηση), να ακολουθήσει η ιεράρχηση προτεραιοτήτων και τέλος η επιλογή και η διαμόρφωση του σχεδίου δράσης του σχολείου.

25. Ποια η σημασία της Ιεράρχησης Προτεραιοτήτων;

Ο σχεδιασμός των δράσεων πρέπει να βασίζεται στα αποτελέσματα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, τα οποία υποδεικνύουν με τις σειρά τους τις «Προτεραιότητες για δράση». Έτσι, η «Ιεράρχηση των Προτεραιοτήτων για δράση» αποτελεί βασική διαδικασία κατά την οποία προσδιορίζονται οι συγκεκριμένοι στόχοι που το σχολείο θεωρεί ρεαλιστικούς και απαραίτητους για τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου. Οι στόχοι αυτοί ορίζονται βάσει των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης και των ιδιαίτερων αναγκών του σχολείου. Βαρύνουσα σημασία έχει επίσης η αλληλεπίδραση με διάφορους δείκτες, οι ιδιαίτερες απαιτήσεις (σε πόρους, μέσα, φόρτο εργασίας, χρόνο κτλ.), η προηγούμενη εμπειρία και οι καλές πρακτικές του σχολείου.

26. Πόσα Σχέδια Δράσης πρέπει να εκπονήσει το σχολείο μας;

Τα Σχέδια Δράσης συνδέονται με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των δεικτών ποιότητας (π.χ. της Γενικής Εκτίμησης και της Συστηματικής Διερεύνησης), και ειδικότερα με τις αδυναμίες και τα σημεία υπεροχής της σχολικής μονάδας. Το πλήθος των Σχεδίων Δράσης που θα εκπονηθούν είναι απόφαση της Ολομέλειας. Το σχολείο γενικά πρέπει να σχεδιάζει και να υλοποιεί ένα ρεαλιστικό και εφικτό αριθμό δράσεων (καλύτερα αποτελέσματα προκύπτουν από μικρές και εστιασμένες προσπάθειες), καθώς και να υποστηρίζει ή να επιδιώκει την εμπλοκή όσο το δυνατόν περισσότερων σχολικών παραγόντων στην υλοποίησή τους. Καλό είναι επίσης να λαμβάνονται υπόψη ο φόρτος εργασίας σε σχέση με τον αριθμό των συμμετεχόντων, οι απαιτήσεις του συγκεκριμένου σχεδίου, οι ιδιαιτερότητες της σχολικής μονάδας κ.λπ.

27. Σε περίπτωση προβλημάτων υλοποίησης, μπορούμε να τροποποιήσουμε το Σχέδιο Δράσης;

Κατά την παρακολούθηση της υλοποίησης ενός Σχεδίου Δράσης ενδέχεται να προκύψει η ανάγκη αναπροσαρμογών ή και αλλαγών. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, προβλέπεται και η ενδιάμεση αξιολόγησή του και η ανατροφοδότησή του, αν και όπου χρειάζεται. Για παράδειγμα, μπορεί να αποδειχθεί στην πορεία ότι το Σχέδιο Δράσης απαιτεί λιγότερο ή περισσότερο χρόνο από ό,τι είχε αρχικά σχεδιαστεί. Έτσι, στην πρώτη περίπτωση μπορεί να αποφασιστεί ο περιορισμός του χρόνου και η αξιοποίησή του για άλλες δραστηριότητες, ενώ στη δεύτερη, η ακύρωση ή αναστολή κάποιων επιμέρους δράσεων. Αναπροσαρμογές επίσης μπορεί να γίνουν στους πόρους, στις διαδικασίες αξιολόγησης κτλ. Σε κάθε περίπτωση, το σχολείο προσεγγίζει και υλοποιεί τη βελτίωσή του με το δικό του τρόπο, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες και την κουλτούρα του. Γι’ αυτό και ο σχεδιασμός πρέπει να είναι ευέλικτος, ώστε να προσαρμόζεται σε τροποποιήσεις και αλλαγές, ανάλογα με τις μεταβολές στη σχολική πραγματικότητα, η οποία επηρεάζεται από διάφορους ενδοσχολικούς και εξωσχολικούς παράγοντες.

28. Πρέπει να συμπληρώνουμε τις «Εκθέσεις» όπως παρατίθενται στον Τόμο V;

Οι εκθέσεις και τα έντυπα καταγραφής δεδομένων αποτελούν βασικά εκπαιδευτικά τεκμήρια και αναπόσπαστα στοιχεία για την παρακολούθηση των διαδικασιών και την αξιοποίηση των δεδομένων των σχολείων. Οι εκθέσεις και τα έντυπα αφορούν στη καταγραφή και την παρουσίαση των πληροφοριών που συνδέονται με την υλοποίηση των επιμέρους σταδίων της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου στις σχολικές μονάδες. Τα στοιχεία των εκθέσεων συμβάλλουν στην παροχή ουσιαστικών πληροφοριών στους εκπαιδευτικούς και τους φορείς της εκπαίδευσης για τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και διασφαλίζουν τη συνέχεια των διαδικασιών και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της ΑΕΕ από το σχολείο. Σημειώνεται ότι κάθε σχολείο μπορεί προσαρμόζει τον αριθμό και το περιεχόμενο των εκθέσεων και να αξιοποιεί το υλικό των εκθέσεων ανάλογα με την εκπαιδευτική βαθμίδα στην οποία ανήκει, τις ιδιαίτερες συνθήκες και τις ανάγκες του.

29. Τι είναι το Παρατηρητήριο της ΑΕΕ;

Το Παρατηρητήριο της ΑΕΕ αποτελεί μια σταθερή δομή ενίσχυσης και υποστήριξης του θεσμού της ΑΕΕ στο ελληνικό σχολείο. Βασικές του λειτουργίες είναι η ενημέρωση και πληροφόρηση της εκπαιδευτικής κοινότητας σε ζητήματα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, η υποστήριξη συζητήσεων και επικοινωνίας μεταξύ των Σχολικών Συμβούλων, των Διευθυντών των σχολικών μονάδων και των εκπαιδευτικών και η παρακολούθηση των δράσεων και των αποτελεσμάτων των σχολείων μέσω ενός δικτύου πληροφόρησης στο οποίο έχουν πρόσβαση τα αρμόδια στελέχη και οι εκπαιδευτικές αρχές. Ειδικότερα, το Παρατηρητήριο λειτουργεί: • ως ιστοχώρος ενημέρωσης και πληροφόρησης της εκπαιδευτικής κοινότητας με σκοπό τη συνεχή παρακολούθηση των εξελίξεων σε ζητήματα αξιολόγησης, την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των σχολικών μονάδων όλης της χώρας, τη διάχυση καλών πρακτικών σε εξειδικευμένα ζητήματα αξιολόγησης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου και την υποστήριξη της βιωσιμότητας και της καλής λειτουργίας του θεσμού της ΑΕΕ. • ως forum επικοινωνίας μεταξύ των Σχολικών Συμβούλων, των Διευθυντών των σχολικών μονάδων και των εκπαιδευτικών στα θέματα της ΑΕΕ. • ως Δίκτυο Πληροφόρησης σε εθνικό επίπεδο με σκοπό την επεξεργασία των δεδομένων των ετήσιων εκθέσεων αξιολόγησης των σχολικών μονάδων και την πληροφόρηση των εκπαιδευτικών αρχών σε τοπικό, περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο, την υποστήριξη του έργου των στελεχών της εκπαίδευσης (Σχολικών Συμβούλων, Διευθυντών Εκπαίδευσης, κ.ά.) στην αξιοποίηση των στοιχείων των εκθέσεων των σχολικών μονάδων και τη διαρκή ενημέρωση της πολιτείας για τα αποτελέσματα των δράσεων των σχολικών μονάδων με σκοπό την υποστήριξη του εκπαιδευτικού σχεδιασμού και των πολιτικών σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο.

30. Πώς συνδέεται η «αυτοαξιολόγηση» με την «έρευνα δράση»;

Η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης της σχολικής μονάδας δεν αποτελεί αυτοσκοπό της αυτοαξιολόγησης, καθώς αυτό που αναμένεται εν τέλει είναι η βελτίωσή της μέσω σχεδίων δράσης, που αποφασίζονται από κοινού και εστιάζουν στην αντιμετώπιση των εντοπισμένων αδυναμιών και προβλημάτων. Η αυτοαξιολόγηση αποτελεί επομένως και μια διερευνητική διαδικασία, η οποία συνδέεται με την έρευνα δράση στο σχολείο, καθώς οι εκπαιδευτικοί-ερευνητές συμμετέχουν σε όλες τις φάσεις της ερευνητικής διαδικασίας, από τον αρχικό σχεδιασμό ως την αξιολόγηση και τον επανασχεδιασμό στο πλαίσιο συνεχών επάλληλων ερευνητικών κύκλων, με στόχο την κατανόηση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, την ερμηνεία των δυσλειτουργιών της, τη διάγνωση προβλημάτων και τη διερεύνηση των προοπτικών επίλυσής τους. Η έρευνα δράση μπορεί να επιφέρει αλλαγές στις επαγγελματικές δεξιότητες και τον ρόλο των εκπαιδευτικών, αυξάνει την αυτοεκτίμησή τους και τη συνειδητοποίηση ζητημάτων που αφορούν την τάξη, ευνοεί τον αναστοχασμό, αλλάζει τις αξίες και τις πεποιθήσεις τους, βελτιώνει την αντιστοιχία θεωρίας και πράξης και διευρύνει τις απόψεις τους για τη διδασκαλία, την εκπαίδευση και την κοινωνία. Ως εργαλείο για την επίτευξη της αλλαγής και βελτίωσης στην τοπική κλίμακα του σχολείου βασίζεται στη χρήση πολλαπλών μεθοδολογικών εργαλείων, τα οποία επιλέγονται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και τις δυνατότητες της κάθε σχολικής μονάδας. Με την έννοια αυτή, κατά τη διάρκεια της σχετικής διαδικασίας όλοι οι συμμετέχοντες θα πρέπει να αναπτύξουν εξοικείωση με τα εργαλεία, τη μεθοδολογία (διερεύνηση με ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, ομάδες εστιασμένης συζήτησης, παρατήρηση, ανάλυση περιεχομένου, ανάλυση λόγου, έρευνα αρχείων) και τον τρόπο διεξαγωγής της εκπαιδευτικής έρευνας, καθώς και αντίστοιχες δεξιότητες. Μέσα από τις σχετικές διαδικασίες, ο εκπαιδευτικός αναγορεύεται σε αναστοχαζόμενο επαγγελματία, ο οποίος, αφού διερευνήσει τις πρακτικές του, είναι σε θέση να εμπλακεί σε συμμετοχική επίλυση προβλημάτων και στη διά βίου επαγγελματική του ανάπτυξη.

31. Πώς συνδέεται η «αυτοαξιολόγηση» με διαδικασίες «από κάτω προς τα πάνω» (bottom-up) αξιολόγησης και εισαγωγής της καινοτομίας στο σχολείο;

Με την αυτοαξιολόγηση επιδιώκεται η διαμόρφωση «κουλτούρας αξιολόγησης» στα σχολεία, η οποία στηρίζεται στην παραγωγή και αξιοποίηση εκπαιδευτικών τεκμηρίων από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Ένα από τα βασικά στοιχεία της κουλτούρας αυτής είναι η καθιέρωση διαδικασιών αξιολόγησης «από κάτω προς τα πάνω» (bottom-up), καθώς οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να αξιολογούν το εκπαιδευτικό υλικό, τα εκπαιδευτικά μέσα και τις διαδικασίες, καθώς και τα στελέχη της εκπαίδευσης ως προς την άσκηση των καθηκόντων τους. Τα αποτελέσματα των σχολείων κοινοποιούνται στα ανώτερα κλιμάκια της εκπαιδευτικής ιεραρχίας, όχι μόνο για λόγους ενημέρωσης, αλλά και για να προτείνουν, να προωθήσουν και να υποστηρίξουν πρωτοβουλίες, καινοτομίες και δράσεις εκπαιδευτικής πολιτικής. Αυτή η «από κάτω προς τα επάνω» διαδικασία θεωρείται πολύ περισσότερο αποτελεσματική σε σχέση με την επιχειρούμενη μέχρι σήμερα «από τα πάνω προς τα κάτω» (top-down) και με κεντρικό τρόπο επιχειρούμενη εισαγωγή της καινοτομίας στα σχολεία, καθώς νομιμοποιεί και ενισχύει: (α) την ανάληψη αυτών των πρωτοβουλιών από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, εξασφαλίζοντάς τους μεγαλύτερη επαγγελματική αυτονομία και χειραφέτηση, ενώ παράλληλα εγγυάται και τη βιωσιμότητα των πρωτοβουλιών τους, (β) την προσαρμογή αυτών των πρωτοβουλιών στις ιδιαιτερότητες κάθε σχολικής μονάδας απορρίπτοντας της λογικής της μιας «κοινής προσέγγισης για όλα» (one size fits all).

32. Πώς συνδέεται η «αυτοαξιολόγηση» με την «αξιολόγηση ομοτέχνων» (peer evaluation);

Με την αυτοαξιολόγηση επιδιώκεται αφενός η διαμόρφωση «κουλτούρας αξιολόγησης» στα σχολεία, και αφετέρου η εισαγωγή, η προώθηση και η εδραίωση ενός «πολιτισμού εμπιστοσύνης», που βασίζεται στην ανάπτυξη σχέσεων ευθύνης και συνεργασίας στο σχολείο και στην εκπαιδευτική κοινότητα. Η «αξιολόγηση ομοτέχνων» (peer evaluation), δηλαδή η «αξιολόγηση μεταξύ των εκπαιδευτικών» αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία για την ανάπτυξη της κουλτούρας συνεργασίας και εμπιστοσύνης στο σχολείο και ένα από τα βασικά τεκμήρια της αξιολόγησης του έργου των εκπαιδευτικών. Η «αξιολόγηση μεταξύ των εκπαιδευτικών» συνιστά μια άτυπη μεν, αλλά βασική, ενδοσχολική υποστηρικτική δομή για την προώθηση σχέσεων αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης, την ανταλλαγή εμπειριών και την ανατροφοδότηση σχετικά με τις διδακτικές πρακτικές, την ανάπτυξη επιστημονικών συνεργασιών, τον εμπλουτισμό του ατομικού φακέλου των εκπαιδευτικών, και την προώθηση μορφών αυτομόρφωσης και ενδοσχολικής επιμόρφωσης.

33. Πώς συνδέεται η «αυτοαξιολόγηση» με την ενδοσχολική επιμόρφωση ;

Είναι σήμερα κοινά αποδεκτό και πολλαπλά τεκμηριωμένο από τη διεθνή συγκριτική εκπαιδευτική έρευνα ότι το αποτέλεσμα της επαγγελματικής ανάπτυξης του εκπαιδευτικού μεγιστοποιείται, όταν αυτή βασίζεται όχι σε επιμορφώσεις σχετικά με γενικά και θεωρητικά ζητήματα, αλλά σε επιμόρφωση εστιασμένη σε συγκεκριμένα προβλήματα που ανακύπτουν στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας που εργάζεται ο εκπαιδευτικός. Παράλληλα, έχει φανεί ότι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών μεγιστοποιεί τα αποτελέσματά της, όταν δεν επιτελείται με τη μορφή διάλεξης αλλά με όρους συμμετοχικής διαβούλευσης και επίλυσης προβλημάτων στη βάση της ανταλλαγής επαγγελματικών εμπειριών και της καθοδήγησης από ειδικούς επιστήμονες/ «κριτικούς φίλους» έξω από τη σχολική μονάδα. Οι παραπάνω δυο προϋποθέσεις διαμορφώνουν το σύγχρονο πλαίσιο της ενδοσχολικής επιμόρφωσης (school-based professional development), στη δημιουργία του οποίου μπορεί να συμβάλει η διαδικασία της αυτοαξιολόγησης μέσω δυο κυρίως τρόπων: • μέσω της επικέντρωσης της ενδοσχολικής επιμόρφωσης στις αδυναμίες του σχολείου, που θα ανακύψουν από τη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης, και • μέσω της εξοικείωσης των εκπαιδευτικών με διαδικασίες διαβούλευσης και συλλογικής αναζήτησης λύσεων.

34. Τι είναι η διάχυση καλών πρακτικών;

Τα αποτελέσματα της αυτοαξιολόγησης, προκειμένου να είναι χρήσιμα, όχι μόνο στο επίπεδο της σχολικής μονάδας, αλλά και στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος, θα πρέπει να μπορούν να συμπυκνώνονται σε μια κοινής πρόσβασης από όλους τους ενδιαφερόμενους τράπεζα δεδομένων, με σκοπό τη διάχυση των καλών πρακτικών των σχολείων και την υποστήριξη της καινοτομίας και της αριστείας. Μέσω της τράπεζας αυτής, η κάθε σχολική μονάδα μπορεί να αποκτά συγκριτική εικόνα της κατάστασής της σε σχέση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν άλλες παρόμοιες με αυτήν σχολικές μονάδες καθώς και με το είδος των λύσεων που εφαρμόζουν αυτές. Η διάχυση καλών πρακτικών μπορεί να αφορά όλους τους τομείς της σχολικής ζωής (π.χ. μοντέλα διοίκησης και κινητροδότησης προσωπικού, διδακτικές τεχνικές, καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα, διαδικασίες συνεργασίας των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας κ.λπ), με κοινό βασικό τους στοιχείο τον καινοτόμο χαρακτήρα τους και την τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητά τους. Η διάχυση αυτών των πρακτικών επιτρέπει τη δοκιμή τους και σε διαφορετικά πλαίσια (δηλαδή σε διαφορετικές μονάδες με διαφορετικά χαρακτηριστικά), στο πλαίσιο δικτύων των σχολικών μονάδων (school clusters) και σε περίπτωση επανάληψης της επιτυχίας τους, την πιθανή εφαρμογή τους σε ευρύτερες ομάδες σχολικών μονάδων ή τη γενίκευσή τους στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος.