ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ
Η αυτοαξιολόγηση στη σχολική μονάδα απαιτεί από τους εκπαιδευτικούς συστηματικές διαδικασίες αποτίμησης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου, σχεδιασμό και ανάληψη δράσης για τη βελτίωσή του. Κατά την ανάπτυξη της διαδικασίας, οι εκπαιδευτικοί αντλούν, επεξεργάζονται, αναλύουν και αποτιμούν δεδομένα για το παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο και αξιοποιούν τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας για την οργάνωση και την υλοποίηση προγραμμάτων βελτίωσης. Ζητήματα όπως οι υποδομές και ο εξοπλισμός, η οργάνωση και η διοίκηση του σχολείου, οι πρακτικές διδασκαλίας και μάθησης, οι σχέσεις επικοινωνίας και συνεργασίας που αναπτύσσονται μεταξύ των υποκειμένων της σχολικής ζωής, η ατομική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών κτλ, στο πλαίσιο της αυτοαξιολόγησης αποτελούν πεδία συστηματικής διερεύνησης και κριτικής αναθεώρησης σε θεωρητικό και εφαρμοσμένο επίπεδο.
Ο φάκελος των παραδειγμάτων των ερευνητικών εργαλείων έχει ως στόχο την στήριξη των εκπαιδευτικών στην ερευνητική τους δραστηριότητα. Παρέχει στοιχεία για μια σειρά μεθόδων και εργαλείων διερεύνησης που προσιδιάζουν στη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης του σχολείου και παρουσιάζει αντίστοιχα παραδείγματα. Τα παραδείγματα των ερευνητικών εργαλείων που περιλαμβάνονται στο φάκελο έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν στην εκπαιδευτική έρευνα και έχουν αντληθεί από την ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία. Για καθένα από αυτά δηλώνεται το ειδικότερο πλαίσιο αναφοράς του, όπως ο σκοπός της έρευνας, το εί¬δος των πληροφοριών που επεδίωξε να συλλέξει, τα άτομα στα οποία απευθυνόταν κλπ.
Με τον όρο «μέθοδοι και εργαλεία» διερεύνησης εννοούμε εκείνες τις προσεγγίσεις οι οποίες χρησιμοποιούνται στην εκπαιδευτική έρευνα προκειμένου να συλλεγούν δεδομένα που πρόκειται να αξιοποιηθούν ως βάση συμπερασμάτων και ερμηνείας, εξήγησης και πρόβλεψης (Cohen & Manion 1997) . Οι μέθοδοι αυτές μπορεί να είναι ποσοτικές – στο πλαίσιο μάλλον της θετικιστικής/εμπειρικής /κανονιστικής προσέγγισης, ή ποιοτικές, συνδεδεμένες μάλλον με την ερμηνευτική προσέγγιση (Carr & Kemmis 1997, Hitchcock & Hughes 1989). Οι ποσοτικές μέθοδοι άντλησης δεδομένων αξιοποιούνται συνήθως σε μεγάλης ή μεσαίας κλίμακας μελέτες, αναζητούν τις σχέσεις μεταξύ μεταβλητών και δίνουν έμφαση στη διατύπωση και τον έλεγχο υποθέσεων/θεωριών. Τα εργαλεία τα οποία αξιοποιούν είναι κατά κύριο λόγο κλειστά και αυστηρά δομημένα επιχειρώντας την ανάλυση του εξωτερικού «αντικειμενικού» κόσμου με προκαθορισμένα σχήματα κωδικοποίησης, ενώ τα στοιχεία που συλλέγονται προορίζονται για στατιστική επεξεργασία (π.χ. επισκοπήσεις, πειράματα, κλπ.) (Robson 2002). Η ποιοτική προσέγγιση υπαγορεύει διερευνήσεις μικρότερης κλίμακας και επικεντρώνεται στην κατανόηση του υποκειμενικού κόσμου της ανθρώπινης εμπειρίας. Στοχεύει στην περιγραφή, ανάλυση, ερμηνεία και κατανόηση κοινωνικών φαινομένων, καταστάσεων και ομάδων, απαντώντας κυρίως στα ερωτήματα «πώς» και «γιατί». Στην ποιοτική προσέγγιση η θεωρία δεν προηγείται της έρευνας αλλά προκύπτει ως αποτέλεσμα. Η συλλογή των ποιοτικών στοιχείων γίνεται με ανοικτά και ευέλικτα εργαλεία, ενώ για την ανάλυσή τους αξιοποιούνται κυρίως εργαλεία ανάλυσης λόγου και κειμένων (Bryman 1988, Bernard 1994). Στις περισσότερες ερευνητικές περιπτώσεις οι δύο οπτικές λειτουργούν συνδυαστικά και συμπληρωματικά προκειμένου να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα αλλά και να αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες της κάθε προσέγγισης (Brewer & Hunter 1989) .
Στο φάκελο περιλαμβάνονται παραδείγματα εργαλείων όχι μόνον της θετικιστικής έρευνας αλλά και αυτών που συνδέονται με την ερμηνευτική προσέγγιση, των οποίων η χρήση στη μικρή κλίμακα του σχολείου μπορεί να υποστηρίξει την κατανόηση και την ερμηνεία της σύνθετης σχολικής πραγματικότητας. Ανάλογα με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του υπό διερεύνηση αντικειμένου το σχολείο θα αποφασίσει αν θα αξιοποιήσει την ποσοτική, την ποιοτική ή μια μεικτή προσέγγιση, καθώς και ποιες συγκεκριμένες μέθοδοι είναι περισσότερο ενδεδειγμένες και κατάλληλες για τη συγκεκριμένη ερευνητική περίσταση.
Το εύρος των εργαλείων που μπορούν να αξιοποιήσουν τα σχολεία κατά τη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης είναι μεγάλο και επεκτείνεται διαρκώς καθώς τα σχολεία ανακαλύπτουν νέους τρόπους αξιολόγησης τους έργου τους, έγκυρους και οικονομικούς. Το περιεχόμενο του φακέλου δεν εξαντλεί το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται αλλά καλύπτει κάποιες κεντρικές διαστάσεις με σκοπό να διευρύνει την οπτική των μελών της σχολικής μονάδας ως προς το φάσμα των δυνατοτήτων που έχουν κατά την ανάπτυξη της αυτοαξιολόγησης, να προκαλέσει τον προβληματισμό και την παραπέρα αναζήτηση.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα παραδείγματα των ερευνητικών εργαλείων που περιλαμβάνονται στο φάκελο δεν αποτελούν «έτοιμα» προτεινόμενα εργαλεία προς χρήση από τη σχολική μονάδα. Κάθε ερευνητικό εργαλείο ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες συνθήκες του πλαισίου όπου χρησιμοποιείται, στο αντικείμενο και τους στόχους της κατάστασης που εξετάζεται. Οι εκπαιδευτικοί του σχολείου θα διαμορφώσουν το δικό τους ερευνητικό εργαλείο, ανάλογα με την πτυχή του εκπαιδευτικού έργου που προτίθενται να διερευνήσουν και τις απαιτήσεις της δικής τους σχολικής πραγματικότητας.
Στο φάκελο παραδειγμάτων δίνονται συνοπτικά εισαγωγικά στοιχεία και αντίστοιχα παραδείγματα για τις παρακάτω μεθόδους και εργαλεία αξιολογικής έρευνας:
|
  |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
Βιβλιογραφικές Πηγές
Bernard, H.R.(1994)Research Methods in Anthropology: Qualitative and Quantitative Approaches(2nd ed), CA, Sage.
Brewer, J. & Hunter, A. (1989)Multimethod research: A synthesis of styles, Newbury Park, CA, Sage.
Bryman, A.(1988)Quantity and quality in social research, London, Routledge.
Carr,W. & Kemmis, S.(1997)Για μια κριτική εκπαιδευτική θεωρία: Εκπαίδευση, γνώση και έρευνα δράσης, Λαμπράκη-Παγανού, A., Μηλίγκου, E. και Ροδιάδου-Αλμπάνη, K. (μτφρ), Αθήνα, Κώδικας.
Cohen, L. & Manion, L.(1997)Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας, Μητσοπούλου, Χ. και Φιλοπούλου, Μ. (μτφρ), Αθήνα, Εκδόσεις Έκφραση.
Hitchcock, G. & Hughes, D.(1989)Research and the Teacher: a Qualitative Introduction to School- based Research, London, Routledge.
Robson, C.(2002)Real World Research, Second Edition, Oxford, Blackwell.
