Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στη Φινλανδία είναι υποχρεωτική διαδικασία για το σύνολο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας. Όσον αφορά στη γενική εκπαίδευση - Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια - το εθνικό σύστημα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου βασίζεται στο συνδυασμό μορφών εξωτερικής και εσωτερικής αξιολόγησης/ αυτοαξιολόγησης. Το εθνικό σύστημα αξιολόγησης της χώρας υποστηρίζεται κεντρικά από δύο φορείς:
1. Tο Φινλανδικό Συμβούλιο Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης και
2.Tο Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης,
οι οποίοι τελούν υπό την εποπτεία του Φιλανδικού Υπουργείου Παιδείας. Το Φινλανδικό Συμβούλιο Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης ασχολείται, κατά κύριο λόγο, με την ανάπτυξη των μεθόδων αποτίμησης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου, καθώς και με την αξιολόγηση/ ανατροφοδότηση του εθνικού συστήματος αξιολόγησης της χώρας. Tο Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης έχει ως κύρια αρμοδιότητα την αξιολόγηση της ποιότητας των μαθησιακών αποτελεσμάτων και την ανάπτυξη κατάλληλων μεθοδολογικών προσεγγίσεων για την αποτίμηση αυτών.

Στο φινλανδικό >εκπαιδευτικό> >σύστημα δεν υπάρχει άμεση επιθεώρηση των σχολικών μονάδων. Τούτο σημαίνει ότι η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου σχολικής μονάδας δεν αποτελεί άμεσο αντικείμενο εξωτερικής αξιολόγησης. Η εξωτερική> αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στη χώρα διεξάγεται σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο και λαμβάνει τις ακόλουθες τρεις μορφές:

1. Αξιολόγηση μαθησιακών αποτελεσμάτων: τα μαθησιακά αποτελέσματα σε επιλεγμένα γνωστικά αντικείμενα, όπως για παράδειγμα στη γλώσσα, τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και τις ξένες γλώσσες, συγκεντρώνονται σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
2. Διεξαγωγή θεματικών αξιολογήσεων σε επιλεγμένα πεδία ενδιαφέροντος: οι θεματικές αξιολογήσεις συνήθως διεξάγονται σε εθνικό επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, η θεματολογία μπορεί, αν θεωρηθεί απαραίτητο, να προσαρμοστεί και σε θέματα στενότερου - τοπικού ενδιαφέροντος.
3. Παραγωγή συμβατικών δεικτών εκπαίδευσης: συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων για το εκπαιδευτικό σύστημα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα στοιχεία για το μαθητικό δυναμικό της χώρας, τους εκπαιδευτικούς, τους οικονομικούς πόρους των σχολείων κ.ά.

Οι ανωτέρω μορφές εξωτερικής αξιολόγησης είναι, κατά κανόνα, δειγματοληπτικές. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε σχολική μονάδα της χώρας λαμβάνει μέρος στις παραπάνω διαδικασίες κάθε τρία περίπου έτη. Μετά τη συγκέντρωση των δεδομένων και την εξαγωγή των σχετικών αποτελεσμάτων, κάθε σχολική μονάδα της χώρας ενημερώνεται για τον μέσο όρο των αποτελεσμάτων της συγκριτικά με τον εθνικό μέσο όρο.
Τα παραπάνω αποτελέσματα χρησιμοποιούνται τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο για την ανάπτυξη/ βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος.

Παράλληλα με τις παραπάνω μορφές εξωτερικής αξιολόγησης, κεντρική θέση στο εθνικό σύστημα αξιολόγησης της χώρας κατέχει και η εσωτερική αξιολόγηση / αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων.

Το Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης, το 1993, εισήγαγε ένα πρόγραμμα για την αυτοαξιολόγηση στα φινλανδικά σχολεία, με σκοπό να αναπτύξει κατάλληλα μοντέλα αυτοαξιολόγησης για τους διάφορους τύπους σχολείων της χώρας (γενική υποχρεωτική εκπαίδευση, ανώτερος κύκλος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, επαγγελματική εκπαίδευση, εκπαίδευση ενηλίκων) και παράλληλα να δημιουργήσει κουλτούρα αυτοαξιολόγησης στα σχολεία της χώρας. Το πρόγραμμα αυτό θεωρείται ότι συντέλεσε στο να ενισχυθεί σημαντικά η θέση της αυτοαξιολόγησης στο φινλανδικό σχολείο και από το 1999 να αποτελέσει υποχρεωτική εκπαιδευτική διαδικασία για το σύνολο των σχολικών μονάδων της χώρας.

Οι διαδικασίες της αυτοαξιολόγησης είναι απολύτως αποκεντρωμένες, με την έννοια ότι κάθε σχολική μονάδα μπορεί να αναπτύξει τη δική της προσέγγιση στη διαδικασία. Παρ’ όλα αυτά οι κεντρικές εκπαιδευτικές αρχές προτείνουν στα σχολεία θεματικές, στις οποίες θεωρούν ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση κατά την αξιολογική διαδικασία, όπως επίσης και μοντέλα αυτοαξιολόγησης. Για παράδειγμα, σχετικά πρόσφατα και μετά την ψήφιση νόμου για την ολόπλευρη ανάπτυξη, την ασφάλεια και την ευημερία των μαθητών, τομείς όπως το παιδαγωγικό κλίμα του σχολείου, η αλληλεπίδραση μαθητών - εκπαιδευτικών και η υγεία των μαθητών θεωρήθηκε ότι θα πρέπει να αποτελέσουν κεντρικά πεδία για την αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων της χώρας. Όσον αφορά στα μοντέλα αυτοαξιολόγησης, οι κεντρικές εκπαιδευτικές αρχές προτείνουν τα ακόλουθα:

1. Tο EFQM (European Foundation for Quality Management) Excellent Model εστιάζει στην αξιολόγηση εννέα συνολικά τομέων. Οι πέντε εξ’ αυτών αφορούν στην οργάνωση και διοίκηση (αποτελεσματικότητα διοίκησης) ενώ οι υπόλοιποι τέσσερις σχετίζονται με τα αποτελέσματά της.
2. Tο CQAF (Common Quality Assurance Framework) Model αφορά, κατά κύριο λόγο, στην αυτοαξιολόγηση των σχολείων της επαγγελματικής εκπαίδευσης.
3. Tο CAF (Common Assessment Framework) εστιάζει στην αξιολόγηση πέντε τομέων: της ηγεσίας, της στρατηγικής και του σχεδιασμού, της διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων, των συνεργασιών και της αξιοποίησης των πόρων, της διαδικασίας και της διαχείρισης της αλλαγής.

Τα ανωτέρω μοντέλα, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρύτερα στην αυτοαξιολόγηση υπηρεσιών του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, προτείνεται να χρησιμοποιηθούν από τις σχολικές μονάδες αυτοτελώς ή σε συνδυασμό.

Κατά τη διάρκεια των διαδικασιών της αυτοαξιολόγησης, οι εκπαιδευτικοί σε συνεργασία με τις τοπικές εκπαιδευτικές αρχές αποτιμούν την ποιότητα του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου. Οι διαδικασίες της αυτοαξιολόγησης υποστηρίζονται από τα αποτελέσματα των εξωτερικών αξιολογήσεων σε τοπικό ή κεντρικό επίπεδο, όπως προαναφέρθηκε. Τα αποτελέσματα της αυτοαξιολόγησης χρησιμοποιούνται για το σχεδιασμό βελτιωτικών/ αναπτυξιακών παρεμβάσεων σε επίπεδο σχολείου, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις σχεδιάζονται με τη συμμετοχή των τοπικών εκπαιδευτικών αρχών που έχουν και την ευθύνη για την παροχή της εκπαίδευσης σε τοπικό επίπεδο. Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί ότι κάθε εκπαιδευτική μονάδα της χώρας οφείλει να έχει το δικό της αναπτυξιακό πλάνο.

Τα αποτελέσματα της αυτοαξιολόγησης δημοσιοποιούνται στους γονείς των μαθητών καθώς επίσης και στα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη της κοινότητας.

• Eurydice (2009/2010) Organization of the Education System in Finland, European Commission.
• SQA (2008) Research Report 1: The Assessment Systems of Finland and Queesland.
• OECD/CERI Finland: Emphasizing Development Instead of Competition and Comparison.  
• Υπουργείο Παιδείας: www.minedu.fi
• Φινλανδικό Συμβούλιο Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης:  www.edev.fi
• Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης: www.oph.fi